Fred Bakker, former editor-in-chief of the FD, and Arnold Stokking, managing director of Brightsite, fully agree: The chemical industry and agriculture must join forces to enable the transition to a sustainable and circular economy. Read their opinion piece ‘Chemistry and agriculture, a sustainable pair’ below (Published in Dutch by Energeia).
Chemie en landbouw samen een duurzaam paar
Het gaat niet om biomassa, maar om biogrondstoffen. De chemische industrie en de landbouw moeten de handen ineen slaan om de transitie naar een duurzame en circulaire economie mogelijk te maken, betogen Fred Bakker, oud-hoofdredacteur van het FD, en Arnold Stokking, managing director van Brightsite in Geleen.
Chemie en landbouw, Nederland is er sterk in. Maar van parel van onze economie dreigen deze twee sectoren de paria’s te worden. Het stikstofdossier heeft geleid tot felle protesten uit de agrarische sector. De chemie staat vooral bekend als de grote vervuiler die moet betalen. Het kabinet zegt dat landbouw en chemie duurzaam en circulair moeten worden, maar het regeringsbeleid ondersteunt dit niet in voldoende mate.
Het bijstoken van energiecentrales met biomassa wordt gestimuleerd met miljarden en in de chemie wordt met name ingezet op het afvangen en opslaan van CO₂ in oude gasvelden onder de Noordzee. Het is een begrijpelijke reactie van de overheid die snel zichtbare resultaten wil boeken, maar het is niet echt duurzaam.
Biogrondstoffen
Chemiebedrijven, geconcentreerd in Limburg (Chemelot), Moerdijk en Zeeuws-Vlaanderen, willen het CO₂-probleem aanpakken door afscheid te nemen van fossiele energie en grondstoffen: olie en gas.
Dat kan door biomassa in te zetten, of eigenlijk: biogrondstoffen, en oude producten opnieuw te gebruiken, dus circulair worden. Praktisch betekent dit dat de chemie gaat samenwerken met de landbouwsector. De agrosector wordt leverancier van biogrondstoffen in de vorm van bijvoorbeeld mest, groenafval of suikerbieten. Wetenschappelijke onderzoeksinstellingen, hightech-bedrijven en start-ups werken samen om de keten en de processen te vergroenen. Het resultaat is dat de producten, zoals auto’s, huishoudartikelen, bouwmaterialen, isolatiemateriaal, lenzen en prothesen, ook duurzaam worden.
De landbouw en chemie moeten samenwerken om een duurzame en circulaire industrie mogelijk te maken. (Foto: Sake Elzinga Photography/ANP)
Dit is een aanpak die een lange adem vraagt. De landbouw en chemie hebben lange tijd naast elkaar gefunctioneerd, ieder met zijn eigen keten. Lineair denken staat daarin centraal. Als er een probleem is, dan komt deze voor rekening van de volgende deelnemer in de keten. Maar bij circulair opereren komt dat probleem weer op je eigen bord terug. De hele keten moet hernieuwbaar en herbruikbaar zijn.
Bioplastic en groen gas
Het kan. Een goede manier om de landbouw en chemie aan elkaar te binden is de levering van biogrondstoffen uit landbouw. In de regio Zuid-Nederland hebben boeren veel ervaring met de teelt van suikerbieten. De keten is gericht op de productie van kristalsuiker. Maar suikerbieten hebben een hoge energie-inhoud en absorberen zeer veel CO₂. In Duitsland wordt 3.000 hectare suikerbieten gebruikt voor vergisting tot biogas. In Nederland is het areaal waarop suikerbieten geteeld wordt 85.000 hectare. Ook hier is de SuikerUnie een belangrijke producent van groen gas. Maar er is ook veel potentie om een deel van het areaal te gebruiken voor specifieke bietenteelt als grondstof voor duurzame producten waaronder plastics.
Helaas; binnen de huidige bepaling van de subsidieregeling vallen bieten als biogrondstof buiten de criteria. Een wijziging is gewenst. Ook de veeteelt biedt mogelijkheden. Op Chemelot in Limburg is een biovergister in ontwikkeling, de grootste in Europa. RE-N Technology uit Hilvarenbeek en de kunstmestproducent OCI werken samen aan de ontwikkeling biovergister Zitta Biogas Chemelot. Die installatie gaat 700.000 ton varkensmest, geleverd door Brabantse en Limburgse boeren (3,5% van hun totale jaarlijkse mestproductie), omzetten in biogas en fosfaat in de vorm van droge meststof. De kunstmestproducent OCI verduurzaamt haar input door het aardgas te vervangen door biogas en de restwarmte wordt teruggeleverd aan de vergister. Zo is er maximale energie-efficiëntie met volledige recycling van alle mineralen.
Behandel biomassa gelijk voor energie en grondstoffen
Wat ondernemers nodig hebben is een echte prikkel die dat circulaire vernieuwingsproces op gang brengt en versnelt. De overheid kan die prikkel geven door optimalisering van bestaande instrumenten zoals SDE++. Een belangrijke stap is het gelijk behandelen van biomassa voor grondstof en voor energie. De SER beveelt nu in concept aan biomassa voor energietoepassingen niet meer te stimuleren en daardoor de toepassing van biogrondstoffen niet meer te frustreren.
Tot slot moet de overheid in het emissiehandelssysteem en in de daaraan gekoppelde wetgeving een stimulans opnemen voor de inzet van circulaire materialen in de chemie. De grote chemische industrie moet gestimuleerd worden om olie te vervangen door hernieuwbare grondstoffen. Nu is er slechts een straf voor de chemie op eigen CO₂-uitstoot, zonder stimulans voor circulariteit. De agro-sector mist daardoor grote kansen in de enorme markt voor duurzame chemische bouwstenen.
Nederland en Europa hebben zich tot doel gesteld om onze economieën in 2050 CO₂-neutraal te laten zijn. Een geweldige, lovenswaardige uitdaging. Laat dit het startschot zijn, niet om de basisindustrie en de agrarische sector uit Nederland te verjagen, maar om ze met een gericht subsidiebeleid te transformeren tot duurzame parels en voorbeelden van nieuwe groene economie.
Fred Bakker is oud-hoofdredacteur van het Financieele Dagblad. Hij werkt aan een boek over de ‘tech macht’ van Europa. Arnold Stokking is innovatiedeskundige en directeur van Brightsitecenter Geleen. Hij is ook aanjager van het programma “Groene Chemie Nieuwe Economie” van Economisch Netwerk Zuid Nederland.
Dit opiniestuk is gepubliceerd door Energeia en doorgeplaatst op de website van Brightsite.